محمد امین رسولزاده نین

           حسن راشدی:  27 مای 2018 

« ای گنجلیک!

سنین بؤینوندا بیر گؤرَو وار، سندن اؤنجه کی نسیل یوخدان بیر بایراق، قوتسال بیر ایده آل سیمگه سی یاراتدی ، اونو مین سورونلا اوجالدارکن دئدی کی: «بیر کره یوکسَلَن بایراق بیر داها ائنمَز!»

البته کی،سن اونون بو اومیدینی قیرمایاجاقسان، بو گون مجلیس بیناسی اوزه رینده آذربایجان تورکلری‌نین اوره‌کلرینه ائنمیش بو بایراغی  تکرار او بینا اوزه‌رینه تیکه‌جک بو یولدا یا قاضی و یا شهید اولاجاقسان» 

(محمد امین رسول‌زاده)

محمد امین رسولزاده 1884 ایلینده باکی  شهری‌نین نوخانی کندینده حاجی موللا علی اکبر عائله‌سینده دونیایا گلدی و 6 مارت 1955 ده آنکارادا وفات ائتدی.

رسول‌زاده ایلک تحصیلینی دوغولدوغو کندین موللاسی‌دا اولان آتاسیندان آلدی، سونرا ایسه باکی شهرینده«مسلمان روس» مکتبینده  و داها سونرا باکی تئکنیک مدرسه سینده  روس دیلینده تحصیلینه دوام ائتدی. 

1904 ایلینده «آذربایجان گنج انقلابچیلار درنگینی» یارادیب گنجلرده میلّی حیسّی یاراتماغا و روس چارلیق حکومتی علیهینه گیزلی فعالیته باشلادی. گنج محمد امین 19 یاشیندا و 1903 ایل 14 مای دا تیفلیس شهرینده « شرق روس» قزئته سینده عمیسی اوغلو و یاخین مجادله دوستو اولان محمد علی  ایله بیرلیکده «همّت و غئیرت واقتی دیر» باشلیغی ایله مقاله سینی چاپ ائتدیردی  . 1905 ده  ایسه  «همّت» قزئته سینده چئشیتلی مقاله لر یاییملاتدی.

1908 ایلی‌نین سونو  1909 ایلی نین باشلاریندا محمد امین رسول زاده  هم چار اصول- اداره سی طرفیندن  حبس اولما تهلکه‌سی ایله علاقه‌لی، همده گونئی آذربایجاندا  ستارخان اؤندرلیگی ایله باش قالدیرمیش میلّی آزادلیق حرکاتینا قاتیلماق اوچون باکینی  ترک  ائده‌رک  تبریزه  و داها سونرادا تهرانا گئدیر. او، تهراندا بیر دسته ایران آیدینلاریلا بیرلیکده 1910 جو ایلده  ایران دئموکرات پارتیسی‌نین مسئولو و بو پارتی‌نین یایین اورگانی اولان «ایرانِ نو » قزئته سی‌نین  باش رداکتورو اولور. 1911 ده چار روسیانین  ایرانداکی ائلچی لیگی‌نین  باسقیسی و ایران مشروطیت  حرکاتی‌نین یئنیلمه‌سی ندَنی ایله  ایرانی ترک ائدیر. 

محمد امین رسول زاده  گیزلی یوللارلا آستارا- لنکران  یولویلا  باکی یه  داها سونرا دا استانبولا گئدیر. استانبولدا «تورک یوردو» و  «تورک اوجاقلاری»تشکیلاتلاری ایله یاخیندان ایش بیرلیگی ائدیب «تورک یوردو» درگیسینده و داها سونرا «سبیل الرشاد»مجموعه سینده  «ایران تورکلری» اثرینی یاییملاییر و تورک توپلومونون بؤیوک رغبتینی قازانیر.  

رسول زاده بو تشکیلاتین  ان چالیشقانلاریندان  بیریسی ایدی . او استانبولدا آیدین فیکیرلی دین آدامی سیّد جمال الدین  افغانی نین دوشونجه لری ایله تانیش اولور، حتی جمال الدینین بیر نئچه مقاله سینی تورکجه یه چئویریب «تورک یوردو» درگیسینده یاییملادیر.فقط رسول زاده نین ذهنینی داها چوخ مشغول ائدن مسئله، تورک میلّتچیلیگی ایدی!

استانبولدا محمد امین رسول زاده ایله عینی دوشونجه ده اولانلارین ان تانینمیشلاری  علی حسین زاده  ایله ضیاء گؤک آلپ اولموشدور . ضیاء گؤک آلپ « واحد تورک دیلی » حاقّیندا چالیشیردی و آذربایجان تورکجه ‌سی ایله  تورکیه  تورکجه سی‌نین عینی فورمدا اولدوغونا اینانیردی . 

رسول زاده استانبولدا اقامت ائتدیکدن سونرا باکی یه دؤنور  و «آچیق سؤز» درگیسینده  میلّی مسئله ایله باغلی  فیکیرلرینی یاییر.

او یالنیز قوزئی آذربایجانلیلارین دئییل، گونئی آذربایجانلیلاریندا کیملیک‌سیزلشدیرمه  دورومونا آجییردی!

نهایت چارلیق حکومتی 1917 جی ایلده یئنیلدیکدن سونرا مسکووادا کئچیریلن گئنل روسیا مسلمانلاری قورولتاییندا رسول زاده‌نین اؤنه سوردویو اراضی باغیمسیزلیق اؤنریسی 446 رای ایله قبول اولور و 1918 جی ایل 27 مای‌دا گورجوستان پایتختی   تیفلیس ده توپلانمیش قافقاز مسلمانلاری، آذربایجان میلّی شوراسینی قوروب و محمد امین رسول زاده میلّی شورا نین باشقانی سئچیلیر.بئله لیکله آذربایجان تاریخینده ان اؤنملی اولای اولان یعنی آذربایجانین تام باغیمسیزلیغی 28 مای 1918 ده میلّی شورا طرفیندن اعلان ائدیلیر و عینی گون « آذربایجان خالق جمهوریتی» نین ایلک ناظیرلر  کابینه سی تشکیل اولور و مستقل آذربایجان جمهوریتی انسانلاری اؤزلری اؤز آلین یازیلارینی یازماغا باشلاییرلار.                                                                                                                    روحو شاد ،یولو گئدرلی اولسون https://telegram.me/yurddash